የኢትዮጵያ ወደብ ፍለጋ
ከወሰንሰገድ መርሻ ደምሴ (ደራሲ፣ጋዜጠኛና ማህበራዊ ሀያሲ)
ኢትዮጵያና ሱማሌላንድ በመካከላቸው ያለው ዲፕሎማሲያዊ ግንኙነት የተጠናከረው እ.ኤ.አ. በ1980ዎቹ ነው የተጀመረው ። የኢትዮጵያ መንግሥት በ1991 ነፃነቷን እንድትጎናፀፍ የረዱትን የሶማሌላንድ አማፅያንን ታጣቂዎችን ስትደግፍ ቆይታለች።
ኢትዮጵያ ከ1998 እስከ 2000 በተደረገው የድንበር ጦርነት 70,000 ሰዎችን እስከገደለበት የኢትዮ የኤርትራ ጦርነት ጊዜ ድረስ ኢትዮጵያ የኤርትራ ቀይ ባህር ወደቦችን ስትጠቀም ቆይታለች ።
ከዚያን ጊዜ ጀምሮ ኢትዮጵያ የጅቡቲን ወደብን እንደ ዋና የንግድ ማስተላለፊያዋ ስትጠቀም ቆይታለች። ጅቡቲ ግን ኢትዮጵያን በየዓመቱ ለወደብ ክፍያ እንደምታስከፍል ታምኖበት ከ2000ዎቹ አጋማሽ ጀምሮ በሱዳን፣ በሶማሌላንድ እና በኬንያ አማራጮችን እንድታገኝ አድርጋለች።
በኢትዮጵያ እና በሶማሌላንድ መካከል በበርበራ ወደብ አጠቃቀም ዙሪያ የተደረጉ ስምምነቶች እ.ኤ.አ. እስከ 2005 ድረስ የቆዩ ቢሆንም ከሎጂስቲክስ ጋር የተያያዙ ጉዳዮች እና ከሞቃዲሾ ጋር ያለውን ግንኙነት ሊጎዱ ይችላል በሚል ሁኔታ አዲስ አበባ አሁን ከማፈንዳቷ በፊት ዝምታን መርጣ ከጅቡቲ ጋር ስምምነት በማድረግ አብራ ስትሰራ ቆይታለች ።
እ.ኤ.አ. በ2017 ኢትዮጵያ የበርበራ ወደብን በአክሲዮን አግኝታለች የኤምሬትስ ሎጅስቲክስ ማኔጅመንት ኩባንያ ዲፒ ወርልድ ወደቡን በማስፋፋት እና የ119 ሚሊዮን ኢትዮጵያውያንን ፍላጎት የሚያሟሉ ትርፋማ የንግድ መተላለፊያ መንገዶችን ለማድረግ በተደረሰው ስምምነት መሰረት መሆኑ መዘንጋት የለበትም። በወቅቱ ሶማሊያ ስምምነቱን ህገወጥ ስትል አውግዛዋለች። ኢትዮጵያ የገባችውን ቃል አላሟላችም በማለትም ወቅሳለች።በመጨረሻም በ2022 እ.ኤ.አ የነበራትን ድርሻዋን ለማጣት በቃች።
ምንም እንኳን ይህ ታሪክ ፤በአጠቃላይ በአዲስ አበባና በሃርጌሳ ባለስልጣናት መካከል ያለው ሞቅ ያለ ግንኙነት አዲስ አበባ ለሶማሊላንድ ሙሉ እውቅና ለመስጠት አስባ በጭራሽ አታውቅም ነበር።
አሁን እንኳን የደንነት አማካሪው ሚኒስትሩ አቶ ሬድዋን በዚህ ሳምንት የተፈረመው ስምምነት ለድርድር መነሻ ብቻ ነው - ያሉ ሲሆን በጊዜ ሰሌዳው መሠረት - ሰፊ ውይይትና የሁለቱም ምክር ቤቶች ይሁንታ የሚጠይቅ መሆኑን አሳስበዋል።
ቢሆንም፣ ኢትዮጵያ ሶማሌላንድ ነፃነቷን ማወጇን በተመለከተ በይፋ የተቀበለች የመጀመሪያዋ ሀገር የመሆን ዕድሏ በኢትዮጵያና በሶማሊያ መካከል ረጅም ወታደራዊ ግጭት እና ጠላትነት የነበራቸው ዲፕሎማሲያዊ ግንኙነታቸውን ያበላሻል የሚል ስሜት አሳድሯል።
በግንኙነት ውስጥ አዲስ ውጥረት እ.ኤ.አ. በ1960 ከሶማሊያ ነፃነቷን ካገኘች በኋላ ፤ እስከ ቀዝቃዛው ጦርነት ማብቂያ ድረስ የኢትዮጵያ ሶማሌ ክልል በአከባቢው ሁለተኛ ደረጃ ያለው የሶማሌ ክልል በሁለቱ ሀገራት መካከል ከፍተኛ ውዝግብ ፈጥሯል።
ክልሉ፣ ኦጋዴን ተብሎም የሚጠራው፣ ከኢትዮጵያ ህዝብ 7 በመቶው የሚሆነው የሶማሌ ብሄር ብሄረሰቦች መኖሪያ ነው። በርካታ ግጭቶችን ተመልክቷል። አንደኛው ከ1977 እስከ 1978 የተካሄደው የኦጋዴን ጦርነት ከኢትዮጵያ በፊት በአስር ሺዎች የሚቆጠሩ ሰዎችን የገደለው በሶቭየት ወታደራዊ አማካሪዎች እና በኩባ ወታደሮች በመታገዝ የምድሪቱን የበላይነት በሱማሌ መንግሥት ባረጋገጠበት ወቅት ነው።ሱማሌ በወቅቱ ኢትዮጵያን ድሬደዋ ድረስ ዘልቃ በመግባት ለመውረር ችላ ነበር።
በኢትዮጵያው የቀድሞ መሪ ኮሎኔል መንግስቱ ሃይለማርያምና በሶማሊያ ፕሬዝዳንት ሲያድ ባሬ መንግስታት መካከል እርስ በእርስ ከመፋለም አንስቶ ሁለቱም ሀገራት በየሀገራቸው ያሉ አማፂ ቡድኖችን ይደግፉ ነበር ፣ይህም የመሪዎቹ ሀገራቸውን የመምራት ሁኔታ እየተዳከመ እና በመጨረሻም በ 1991 ሁለቱን መሪዎች ከስልጣን እንዲወገዱ አድርጓል።
ሶማሊያ በሳይድባሬ ዘመን የምታውቀውን መረጋጋት አግኝታ አታውቅም። የሀገሪቱ አካባቢዎች በአሁኑ ጊዜ በአልሸባብ ስር በሚገኙ የአልቃይዳ ተዋጊዎች ቁጥጥር ስር ናቸው።
ከፍተኛ ቁጥር ያለው የኢትዮጵያ ጦር በሶማሊያ አማፂያንን ለመዋጋት በተመደበው የአፍሪካ ህብረት የሰላም አስከባሪ ተልዕኮ አካል ነው። ከ 2006 ጀምሮ በአገሪቱ ውስጥ ከፊል-ቋሚነት ያለው የጦር ማስከበር ስፍራ መገኘታቸው ተጨማሪ ቅሬታን አባብሷል.
ስለዚህ የኢትዮጵያና የሱማሌላንድ ስምምነት በጎረቤቶች መካከል ያለውን ደካማ ግ ንኙነት የበለጠ እንዲሻክር አድርጎታል።
የሶማሊያ ፖለቲከኛ እና የፕላን ሚኒስትር የነበሩት አብዲ አይንቴ «ይህ በሶማሊያ ሉዓላዊነት በአስር አመት ተኩል ጊዜ ውስጥ የተፈፀመው እጅግ አስከፊው የሶማሊያ ሉዓላዊነት ጥሰት ነው።» ሲሉ ለአልጀዚራ ተናግረዋል። «የመጨረሻዋ የሶማሊያን ሉዓላዊነት የጣሰችው ኢትዮጵያ በ2006 በወረረች ጊዜ ነው (እ.ኤ.አ. በ2006 የተደረገው ወረራ) በአከባቢው ከፍተኛ ጥቃት የሚፈጽመው አልሸባብ እንዲስፋፋ ምክንያት ሆኗል፣ ስለዚህ ይህ በሶማሊያ እና በአካባቢው ምን ሊያደርግ እንደሚችል መገመት ትችላላችሁ።» ብለዋል።በወቅቱ ሚኒስትሩ ይህን ያሉበት ምክንያት አልገባኝም ምክንያቱም በሳያድባሬ አመራር ጊዜ ሱማሊያ ኢትዮጵያን ወረረች እንጂ ኢትዮጵያ ሱማሌን በታሪክ ወራ አታውቅም።አንዳንድ ጊዜ የእኛ አክቲቪስቶችና ዲስኩረኞች ከኢትዮጵያ መሪዎች ጋር ባላቸው ጥላቻ የውጭ ሚዲያ ተረት ተረት ዘጋባቸውን ሲያንበለብሉልን ይገርመኛል።ምክንያቱም ማንም የውጭ ሀገር ዜጋ የእራሱን ሀገር ይወዳል ።እነሱ ለሀገራቸው በአንድነት ከመቆም አልፎ ምንም አይነት ሀገራቸውን ስም የሚያስጠፋ ነገር ሲሰሩ አይታዩም።እኛ ግን እርስ በእርስ መባላታችን አልፎ ሀገራችንንም ለትርፍራፊ ብለን የምንሸጥ በርካቶች ነን።ይህ ደግሞ ማሳዘን ብቻ ሳይሆን ከታሪክ ተወቃሽነትና ተጠያቂነት ማምለጥ እንደማንችል መገንዘብ አለብን።
ሌላው ፖለቲከኛ የህግ ባለሙያ አብዲራህማን አብዲስካኩር የአፍሪካ ህብረት ዋና መስሪያ ቤት ከኢትዮጵያ እንዲወጣ ጥሪ አቅርቧል ሲል የሶማሊያ ብሄራዊ የዜና አገልግሎት ዘግቧል ሲል ተናግሯል።
ወታደራዊ ርምጃ የማይቻል ከሆነ፣ ሶማሊያ ምንም ዓይነት ስምምነት እንዳይፈጸም ለመከላከል በአፍሪካ ኅብረት ወይም በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ውስጥ መደበኛ የዲፕሎማቲክ መንገዶችን ትጠቀማለች። እስካሁን ድረስ የአውሮፓ ህብረት እና ዩናይትድ ስቴትስ የሶማሊያን አቋም የሚገልጹ መግለጫዎች በተለያዩ ሚዲያ እየተመለከትን ነው።ግን ሚዲያዎቹ እራሳቸው ባይዝድ የሆኑና ወደ አንድ ወገን ያደሉ መሆናቸውን እያየን ነው።
በክልሉ ውስጥ ያሉ ሌሎች ተደማጭነት ያላቸው ሀገራቶችና ፖለቲከኞች አቋም እስካሁን ግልፅ አይደለም።
«ከሁለቱም ከኢትዮጵያ እና ከሶማሌላንድ ጋር ጥሩ ግንኙነት ያለው የተባበሩት አረብ ኢሚሬቶች ወገኖች ስምምነቱን እንዲቀጥሉ አበረታቷቸው ይሆናል።»ሲል ሞሃመድ አብራርቷል። «የተባበሩት አረብ ኤሚሬቶች በቀይ ባህር፣ በኤደን ባህረ ሰላጤ ና በህንድ ውቅያኖስ ላይ ወደቦች የመገኘት ፍላጎት አላት። በሱዳን ውስጥ ድል እንዲቀዳጅ በሚደግፈው ፈጣን የድጋፍ ኃይል [ፓራሚትሪ]፣ የተባበሩት አረብ ኢሚሬትስ በአካባቢው የምታገኘውን ጥቅም ለማጠናከር ትፈልግ ይሆናል።ለዚህ ደግሞ የኢትዮጵያን የወደብ የማግኘት ሁኔታ ትደግፋለች።» ይላል።
ይህ በእንዲህ እንዳለ፣ የእስራኤል በጋዛ ሰርጥ ላይ የፈጸመችው የቦምብ ድብደባ፣ በቅርብ ጊዜ የሃውቲ አማፂያን በቀይ ባህር መርከቦች ላይ ያደረሱትን ጥቃት ጨምሮ፣ ስትራቴጂካዊው ባድ አል-ማንደብ ስትሬት ባለው የቀይ ባህር ላይ ተጽእኖ አሳድሯል።
ሁለቱም አካባቢዎች ከሶማሌላንድ የባህር ዳርቻ በቅርብ ርቀት ላይ ሲሆኑ፣ በአዲስ አበባ የተደረገው የአዲስ አመት ስምምነት በኢትዮጵያ የቅርብ ጊዜ የባህር ወደብ ፍለጋ ላይ ኢኮኖሚያዊ እንቅስቃሴን ብቻ ሳይሆን ወታደራዊ እንቅስቃሴም ለማድረግ ኢትዮጵያ የሚያስችላት ይሆናል ።
የኢትዮጵያ እና የሶማሊያ ተገንጣይ የሆነችው የሶማሌላንድ ግዛት ወታደራዊ አዛዦች በኢትዮጵያ ዋና ከተማ አዲስ አበባ ባለፈው ሳምንት ሰኞ ገናኝተዋል።
ወደብ አልባ የሆነችው ኢትዮጵያ በዚህ ወር መጀመሪያ ላይ ከሶማሌላንድ ጋር በቀይ ባህር በርበራ ወደብ በኩል እንድትገባ የሚያስችል የመጀመሪያ ስምምነት ከተፈራረመች በኋላ በሞቃዲሾ እና በአዲስ አበባ መካከል ያለው ውዝግብ ተባብሶ በቀጠለበት ወቅት ሁለቱ ወገኖች በወታደራዊ ትብብር ላይ መምከራቸው ለሙቃዲሾ መንግሥት ማስጠንቀቂያ ጭምር ነው።
የኢትዮጵያ ጦር ሃይሎች ያለፈው ሳምንት ሰኞ በፌስቡክ ባወጣው መግለጫ የኢትዮጵያ ብሄራዊ መከላከያ ሰራዊት ዋና ኢታማዦር ሹም ፊልድ ማርሻል ብርሃኑ ጁላ እና የሶማሊላንድ ጦር ሃይሎች ዋና አዛዥ ጄኔራል ኑህ እስማኤል ታኒ «በወታደራዊ ትብብር ላይ በጋራ ለመስራት በሚቻልባቸው መንገዶች ላይ ተወያይተዋል። »በማለት ተናግሯል።
የኢትዮጵያ መንግስት ከሞቃዲሾ እውቅና ውጪ ስምምነቱን ለመፈረም ያተደረገውን ውሳኔ ከሶማሌላንድ ጋር የተደረገው ስምምነት «ማንኛውንም ወገንና ሀገር አይነካም» ሲል ተሟግቷል።
ስምምነቱ ኢትዮጵያ በኤደን ባህረ ሰላጤ ቋሚ እና አስተማማኝ የባህር ኃይል ጣቢያ እና የንግድ የባህር አገልግሎት እንድታገኝ እድል ይሰጣልም ተብሏል።
የኢትዮጵያ መንግስት መሪ የዶክተር አብይ የብሔራዊ ደኅንነት አማካሪ ሬድዋን ሁሴን እንደተናገሩት ስምምነቱ «በቀይ ባህር ላይ በሊዝ የተከራየ ነው» ብለዋል።
የብሔራዊ ደኅንነት ምክር ቤት የስትራቴጂክ ኮሙዩኒኬሽን ዳይሬክተር ጆን ኪርቢ ለቪኦኤ እንደተናገሩት ዋሽንግተን ከቀጠናው አጋሮች -- የአፍሪካ ህብረት እና ስምንት አባላት ያሉት የምስራቅ አፍሪካ የልማት በይነ መንግስታት ባለስልጣን የንግድ ቡድኑን ጨምሮ - - አስገዳጅነት የሌለውን የስምምነት ሰነድ መደረግ አለበት ባይ ናቸው።
«በእርግጥም ተቸግረናል» ሲሉ ኪርቢ በማከል «ብዙ ጊዜ እንደተናገርነው የሶማሊያን ሉዓላዊነት እና የግዛት አንድነትን እንደግፋለን እናም መከበር አለበት።» ብለዋል። ሁኔታው ታጣቂዎችን ሊያበረታታ ይችላል ብለዋል ባለሥልጣኑ
ሶማሌላንድ፣ ደካማ ሀገር ስትሆን ከሱማሌ ተገንጥላ፣ ከሀርጌሳ ከተማ ጀምሮ የራስ ገዝ አስተዳደር እንዳሆነች ስትናገር ቆይታለች። እ.ኤ.አ. ከ1991 ጀምሮ እውቅና ትፈልግ ነበር ።ነገር ግን የአፍሪካ ህብረት ይፋዊ ፖሊሲ በቅኝ ግዛት የተሳቡ የድንበር ለውጦችን ይቃወማል።
በሶማሊያ አስከፊ የእርስ በርስ ጦርነት ውስጥ ዋነኛ ባላንጣ ሆነው የቆዩትን እስላማዊ የአልሸባብ ታጣቂዎችን ሊያበረታታ ይችላል ሲሉ ከርቢ የገለጹ ሲሆን ሁኔታው የብሄራዊ ደህንነት ስጋት ይፈጥራል ብሏል።
«በተለይ የሚያሳስበን ይህ (የመግባቢያ ስምምነት) በቅርቡ በኢትዮጵያ እና በሶማሌላንድ መካከል የተፈረመው የመግባቢያ ሰነድ እኛን ጨምሮ ሶማሊያውያን፣ አፍሪካውያን እና አህጉራዊ ዓለም አቀፍ አጋሮች በአልሸባብ ላይ የሚያደርጉትን ጦርነት ሊያደናቅፍ ይችላል»ብለዋል። «አልሸባብ በቀጠናው ያለ ምንም ጥርጥር የሽብር ስጋት ሆኖ ቀጥሏል። ክልሉ ምንም አይነት ግጭት ሊፈጥር ይችላል ።ብለን አናምንም» ብለዋል። የሶማሊያ የቀድሞ የውጭ ጉዳይ ሚኒስትር እና የቀድሞ የአሜሪካ አምባሳደር አህመድ ኢሴ አዋድ ለቪኦኤ እንደተናገሩት «ይህ አደገኛ መንገድ ነው። እነዚህ እህት ሀገራት ባለፉት 50 ዓመታት ውስጥ ሁለት ጊዜ ጦርነት ውስጥ ገብተዋል።»
ከሰሜን ምስራቅ ጋሮዌ ከተማ ለቪኦኤ ሲናገሩ «ከዚያ ግጭት እና ከመጥፎ ታሪክ የተገላገልን መስሎን ነበር። እስካሁን ድረስ ለታላቅ የአፍሪካ ቀንድ ትብብር እና እርስበርስ ግልጽነት እየሠራን ነበር:: አሁን ግን ይህ የኢትዮጵያ የተሳሳተ እርምጃ ያን ሁሉ አደጋ ላይ ይጥላል። ወደ ግጭትና የአመጽ ግጭት ዘመን ይወስደናል:: መላው ክልል እና የክልሉ ፀጥታ ይደፈርሳል » ብለዋል።
«አሜሪካ በአለም አቀፍ መድረክ የተከበረ ድምጽ ኖሯት እያለ፣ አሁን ግን ለእስራኤል የነበራት ጽኑ ድጋፍ ለውጦታል።»
«አሜሪካ የውጭ ፖሊሲዋን በምታከናውንበት መንገድ ምክንያት ተመሳሳይ ጥቅም እንደሌላቸው ይሰማኛል።»ብሏል።
ኢትዮጵያ ለባህር ኃይሏ ወደብ ትፈልጋለች።
ተንታኞች ወደብ የሌላት ኢትዮጵያ በፍጥነት እያደገ ለሚሄደው ህዝቧን ፍላጎት ለማሟላት የባህር መዳረሻን እንደምትፈልግ አሳማኝ ነው ይላሉ። በዩናይትድ ስቴትስ በሚገኘው የውጭ ፖሊሲ ምርምር ኢንስቲትዩት የአፍሪካ ፕሮግራም ከፍተኛ ባልደረባ የሆኑት ማይክል ዋልሽ «ባብ አል-ማንዳብ ስትሬት ከጊዜ ወደ ጊዜ እየተከራከረ የመጣ ማነቆ እየሆነ መጥቷል።»ብለዋል። አዲስ አበባ በየመን ግጭት በተከሰተችው ትንሿ የባህር ጠረፍ ሀገር ጅቡቲ ወደቦች ላይ ጥገኛ መሆንን በማስወገድ የኢትዮጵያን የአቅርቦት ሰንሰለት ለመጠበቅ በግልፅ ትፈልጋለች» ሲሉ ተናግረዋል።
«የአብይ አህመድ አስተዳደር ኢትዮጵያን እንደ ባህር ሃይል የመመስረት ፍላጎት አለው፣ የክልል የባህር ሃይል ክፍተት እንዳለ ይገነዘባል። ይህ ደግሞ በባህር ዳርቻ አቅራቢያ ያለውን ወታደራዊ ሃይል በፍጥነት ለማንሳት ብቻ ሳይሆን በመላው አለም ላይ ተፅዕኖ ለመፍጠር የሚያስችል መንገድ ይፈጥራል »ብለዋል።
ክልሉ፡ የክልል የባህር ሃይል ጠንካራ መሰረት የጣለ ለመሆን የረዥም ጊዜ ሊወስድ ይችላል ።
መቀመጫውን በዋሽንግተን ባደረገው የስትራቴጂክ እና አለም አቀፍ ጥናት ማእከል አፍሪካን የሚያጠኑት ካሜሮን ሃድሰን ኢትዮጵያ ከምትችለው በላይ ሊኖር ይችላል ብለዋል። «የኢትዮጵያ] የራሷን አጠቃላይ ደህንነትን በመጠበቅ እንጂ ለቀይ ባህር አጠቃላይ ደኅንነት የበኩሏን ድርሻ እንደምትወጣ ሙሉ ግንዛቤ የላትም» ብሏል። «ስለዚህ ኢትዮጵያ ሙሉ በሙሉ እንዳሰበችው ወይም እንደጠበቀችው ምን እንደምትፈልግ እርግጠኛ መሆን ባትችልም ትልቅ ኃላፊነት ግን ያመጣል።» ብለዋል።
በተጨማሪም « ዋሽንግተን በተለይ በቁም ነገር ድርጊቱን የወሰደችው ነገር አይደለም» በማለት ጠይቋል።
ሃድሰን «ዋሽንግተን ቁርጥራጮቹን በአፍሪካ ቀንድ አንድ ላይ ለማድረግ ምንም አላደረገችም።» ብሏል።
«በእኔ አስተሳሰብ ዋሽንግተን በአፍሪካ ቀንድ ያለውን ድርሻ ምናልባት በጣም ዝቅተኛ እና ወደ ብሄራዊ ደኅንነት ፍላጎት ደረጃ ያልደረሰ እንደሆነ ያምናል ፣ ይህም የከፋ ሁኔታን ለማስወገድ ትርጉም ያለው ከፍተኛ የውጭ ርምጃ የምንወስድበት ነው።» ሲሉም ተናግረዋል። «ለዚህ ዋነኛው ምሳሌ እንደማስበው ከአንድ ወር በላይ ወደ ቀጣናው ያልሄዱ የአፍሪካ ቀንድ ልዩ መልዕክተኛ አለን ማለት ነው።»
ፕሬዝዳንት ሀሰን ሼክ መሀሙድ በወደብ ጉዳይ ላይ ያለው ዲፕሎማሲያዊ ሃይል የሱማሌ ዲያስፖራ አባላት ከመሪያቸው ጎን በመቆም የወደብ ስምምነቱን በማውገዝ እና የኢትዮጵያ አየር መንገድን ትኬቶችን እንዳይገዙ በማነሳሳት በሺዎች የሚቆጠሩ ቲኬቶችን የያዙ መቀመጫዎችን ከያዘው አጓጓዥ ድርጅት ጋር በመሰረዝ ለሶማሊያ መንግሥት ያላቸውን ድጋፍ እንዲያሳዩ ለዲያስፖራዎቻቸው ጥሪ አቅረበዋል። የሱማሌ የዲያስፖራ አክቲቪስቶች የዶክተር አብይ የሰላም የኖቤል ሽልማትን እንዲሰርዝ የኖቤል አካዳሚ የሚጠይቅ አቤቱታም አሰራጭተዋል ። ኢትዮጵያ የሶማሊያን ሉዓላዊነት ማክበር አለባት እና ከሶማሌ ላንድ ጋር የገባችውን ህገወጥ የመግባቢያ ስምምነት መመለስ አለባት ያሉት ሞቃዲሾ እነዚህ እርምጃዎች ካልወሰዱ ሽምግልና የማይቻል ነው ብለዋል። በኢትዮጵያ እና በሶማሊያ መካከል ሊኖር የሚችለውን ግጭት ለመከላከል ወሳኝ እርምጃ የአፍሪካ ህብረት የሰላም እና የፀጥታው ምክር ቤት (PSC) የቀድሞ የናይጄሪያ ፕሬዝዳንት ኦሉሴጉን ኦባሳንጆን ለአደራዳሪነት መርጧል። የሶማሌላንድ ተገንጣይ ክልል ጥር 1 ቀን ከኢትዮጵያ ጋር ስምምነት ከተፈራረመ በኋላ ውጥረቱ ተባብሷል፣ ይህም ኢትዮጵያ የባህር ወደብን እንድትቆጣጠር እና በቀይ ባህር ላይ የጦር ሰፈር እንድትይዝ አድርጓል።
ርምጃው በጎረቤት ሀገራት መካከል ያለው ግንኙነት ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ የመጣ ሲሆን ሶማሊያ ለጦርነት ዝግጁ መሆኗን ገልጻለች።
በኢትዮጵያ እና በሶማሊያ መካከል ያለው ታሪካዊ አለመግባባት እና በቅርብ ጊዜ የተከሰቱ ለውጦች ስስ ጂኦፖለቲካዊ ሁኔታን ፈጥረዋል።
ኦባሳንጆ ውጥረቱን ለማርገብ እና አሁን ላለው ችግር ዲፕሎማሲያዊ መፍትሄ ለማግኘት የድርድር ጥረቶችን ሲያደርጉ ፈታኝ ስራ ይጠብቃቸዋል።
የሰላም እና የፀጥታው ምክር ቤት ኢትዮጵያ እና ሶማሊያ የአፍሪካ ህብረት እና የአለም አቀፍ ህግ መርሆዎችን በሁለትዮሽ ግንኙነታቸው እንዲያከብሩ አሳስቧል። ሶማሊያ በጥር 1 ከሶማሌላንድ ጋር የገባችውን ስምምነት እስካላፈረሰች ድረስ ከኢትዮጵያ ጋር ለመወያየት ፈቃደኛ እንደማትሆን አስታውቃለች።
ከኢትዮጵያ ጋር በዓባይ ግድብ ባላንጣ የግብጹ ፕሬዝዳንት አብዱል ፈታህ አል ሲሲ፣ ግብጽ ማንም በሱማሊያ ላይ ስጋት እንዲደቅንባት ወይም ብሄራዊ ደኅንነቷን እንዲጎዳ አትፈቅድም ሲሉ ትናንት ከሱማሊያው ፕሬዝዳንት ሐሰን ሞሃመድ ጋር ካይሮ ውስጥ በሰጡት መግለጫ ተናግረዋል። አብዱል ፈታህ አል ሲሲ፣ ሱማሊያ የዓረብ ሊግ አባል በመኾኗ ኹሉም የሊጉ አባላት ከጥቃት ይጠብቋታል ብለዋል። «ወንድሞቻችን በተለይ ጣልቃ እንድንገባ ከጠየቁን ባትፈትኑን ይሻላል።» ያሉት አብዱል ፈታህ አል ሲሲ፣ አንድን መሬት ለመቆጣጠር ማሰብ ማንም ሊቀበለው እንደማይችል ለኢትዮጵያ መልዕክት ማስተላለፍ እንደሚፈልጉ ገልጸዋል። አብዱል ፈታህ አል ሲሲ፣ ከኢትዮጵያና ሶማሊላንድ የባሕር በር ስምምነት ጋር በተያያዘ በኢትዮጵያ ላይ ዛቻ አዘል መልዕክት ሲያስተላልፉ የትናንቱ የመጀመሪያቸው ነው።
የተመድ ዋና ጸሃፊ አንቶኒዮ ጉተሬዝ፣ ኢትዮጵያ ከሶማሊላንድ ጋር በደረሰችበት የባሕር በር ስምምነት ሳቢያ ኢትዮጵያና ሱማሊያ የገቡበትን ውዝግብ በንግግር እንዲፈቱ ጠይቀዋል። ጉተሬዝ ካምፓላ ላይ በተካሄደው የቡድን 77 አገራት ጉባዔ አስመልክተው በሰጡት ጋዜጣዊ መግለጫ፣ በአሁኑ ወቅት በሁለቱ አገራት መካከል የተፈጠረውን ሁኔታ በንግግር መፍታት ይቻላል ብለን ተስፋ እናደርጋለን በማለት ተናግረዋል።
የጠቅላይ ሚንስትር ዐቢይ የብሄራዊ ደኅንነት አማካሪ ሬድዋን ሁሴን፣ ለሱማሊያ ባስቸጋሪ ጊዜዋ ብዙም ድጋፍ ያልሰጧት ነገር ግን አሁን የልብ ወዳጅ ኾነው ለመቅረብ የሚሞከሩ አካላት እውነተኛ መነሻቸው «ለኢትዮጵያ ያላቸው የጠላትነት ስሜት ነው። ሲሉ በ«ኤክስ» ገጻቸው ላይ አስታውቀዋል።
ኢትዮጵያ ለሱማሊያ ሰላምና መረጋጋት የውድ ልጆቿን ሕይወት በመገበር ማስመስከሯን የጠቀሱት ሬድዋን፣ ኢትዮጵያ ከሶማሌላንድ ጋር የተፈራረመችው ስምምነት የባሕር በር የሚያስገኝላት የትብብርና አጋርነት ስምምነት እንጂ «ግዛት መጠቅለል» ወይም «ሉዓላዊነትን በሌላ አገር ግዛት ላይ ማወጅ አይደለም።» ብለዋል። ሬድዋን፣ በአሁኑ ወቅት የሚታየው አካሄድ «ውጥረት የሚያባብስ» እና «ለአድርባይ የውጭ አካላት ጥቅም የሚመች
|